Dynia nie tylko na Halloween

Do Europy dynia przypłynęła w XV w. na statkach Kolumba – on sam zresztą odnotował w swoim pamiętniku dzień, w którym po raz pierwszy ujrzał to niezwykłe olbrzymie warzywo. Początkowo Europejczycy traktowali dynię jako egzotyczną ciekawostkę, jednak wkrótce odkryli jej zalety i już 100 lat później uprawiano ją w niemal wszystkich krajach. W Polsce szybko zdobyła popularność – pożywne i smaczne potrawy z dyni pojawiały się zarówno na stołach pańskich, jak i chłopskich.

Szczególnie cenna jest dynia o pomarańczowym miąższu, np. hokkaido – im kolor miąższu jest intensywniejszy, tym więcej w nim witamin. Dynie zawierają ich stosunkowo dużo: A, B1, B2, C, PP, oraz składników mineralnych, zwłaszcza fosforu, żelaza, wapnia, potasu i magnez oraz mnóstwo beta-karotenu, który w organizmie przekształca się w witaminę A. Zapobiega ona krzywicy u dzieci, wzmacnia wzrok, chroni przed nowotworami. Wraz z witaminą E wspaniale wpływa na cerę – utrzymuje odpowiednią wilgotność skóry i zwalcza niszczycielskie wolne rodniki. 

Beta - karoten pomaga zapobiegać trądzikowi, nowotworom oraz zwyrodnieniu plamki żółtej. Dynia jest szczególnie dobrym źródłem luteiny - karotenoidu, który chroni przed zwyrodnieniem plamki żółtej, zaćmą oraz nowotworem jelita grubego.

Magnez zawarty w dyni chroni przed alergią, astmą, chorobą wieńcową, nadciśnieniem, kamieniami nerkowymi oraz zespołem napięcia przedmiesiączkowego. Potas pomaga obnizyć ryzyko wystąpienia nadciśnienia, kamieni nerkowych, wylewu.

Dynia bogata jest w tiaminę, która wpływa zarówno na poprawę pamięci, jak i nastroju oraz witaminę C, zapobiegajacą zaćmie i chorobom przewlekłym.

Dynia jest niskokaloryczna. Dzięki dużej zawartości celulozy pomaga w kuracjach odchudzających. Dynia przyśpiesza również przemianę materii, dzięki czemu organizm pozbywa się nagromadzonych tłuszczów. Zawiera także pektyny i kwasy organiczne.

Działa odkwaszająco na organizm, moczopędnie, żółciopędnie, wzmacnia układ odpornościowy. I co ważne, nawet po ugotowaniu nie traci cennych właściwości.

Miąższ dyni może być stosowany jako środek przeciwwymiotny dla ciężarnych. 

W Azerbejdżanie odwar z kwiatów dyni jest wykorzystywany do leczenia trudno gojących się ran. Mieszkańcy Tybetu stosują dynię w żywieniu dietetycznym chorych na wątrobę, nerki i serce, a także na zapalenie żołądka, nadkwasotę, owrzodzenie żołądka i dwunastnicy.

Dynia jest doskonałym produktem do stosowania w diecie dzieci, ludzi chorych na miażdżycę, stwardnienie tętnic, nadciśnienie tętnicze, niewydolność nerek, choroby wątroby, otyłość.

Cynk, którego dobrym źródłem są pestki dyni (10 mg w 100 g), ma dobroczynny wpływ na cerę – wzmacnia ją, rozjaśnia i wygładza, przyśpiesza gojenie ran. Nazywany jest też męskim pierwiastkiem – chroni prostatę, poprawia sprawność seksualną oraz żywotność plemników. Niestety, okazuje się, że blisko 70 proc. mężczyzn w wieku rozrodczym ma niedobory cynku, a powinni spożywać ok. 15 mg tego pierwiastka dziennie. Niedobór cynku powoduje mnóstwo dolegliwości związanych m.in. z prostatą. Cynk jest potrzebny włosom i paznokciom, a u płci męskiej, od urodzenia do starości, wpływa przede wszystkim na czynności jąder. Mężczyźni potrzebują cynku czterokrotnie bardziej niż kobiety.

Pestki dyni pomagają pozbyć się owsików i innych pasożytów. Wtakim przypadku należy je zjadać na czczo. Warto dodać, że są nieszkodliwe w przeciwieństwie do środków chemicznych stosowanych przy zwalczaniu pasożytów.

Nasiona dyni mają wyjątkową kombinację wielonienasyconych kwasów tłuszczowych oraz fitosteroli, które zapobiegają miażdżycy. Pestki dyni składają się w 30-40% z oleju, który zawiera bardzo dużo fitosteroli i nienasyconych kwasów tłuszczowych, które hamują odkładanie się w tkankach złogów cholesterolu i obniżających poziom cholesterolu LDL, a co za tym idzie – zapobiegają miażdżycy. Ponadto znajdują się w nich lekkostrawne białka, mikroelementy, selen, magnez, cynk, miedź i mangan. Stosuje się je od bardzo dawna w leczeniu stanów zapalnych nerek i pęcherza moczowego.

Pestki dyni pomagają osobom cierpiących na bezsenność oraz działają jako naturalny środek antydepresyjny. Dzieje się tak dlatego, że pestki dyni zawierają tryptofan, prekursor serotoniny i niacyny.  Zawierają one również kwas glutaminowy, który jest ważnym neuroprzekaźnikiem. Pomaga to w leczeniu niepokoju, depresji i nerwicy.

Olej z pestek dyni należy do najsmaczniejszych i najcenniejszych tłuszczów roślinnych. Pomaga w niedomaganiach wątroby i układu naczyniowo-sercowego. Nie znosi podgrzewania. Po otwarciu trzeba go przechowywać w lodówce.


100 g dyni zawiera:
28 kcal
1,3 g białka, 0,3 g tłuszczu, 7,7 g węglowodanów, 2,8 g błonnika
278 mg potasu, 66 mg wapnia, 43 mg fosforu, 14 mg magnezu, 0,8 mg żelaza
496 uq witaminy A, 2974 uq beta-karotenu, 1,03 mg witaminy E
0,05 mg tiaminy, 0,12 mg ryboflawiny, 0,50 mg niacyny, 8 mg witamiby C

Dynia to warzywo, które bardzo dobrze się przechowuje i idealnie nadaje na przetwory.
Aby przygotować samodzielnie przecier dyniowy należy pokroić miąższ w 2-3cm kostki i gotować na parze, aż zmiękną. Można również piec nieobraną dynię przekrojoną na pół lub pokrojoną w ćwiartki – w zależności od wielkości, układając ją przekrojoną stroną do dołu na natłuszczonej lub wyłożonej folią blaszce w temperaturze 200 stopni C, aż zmięknie. Następnie trzeba wydrążyć miąższ. Ugotowany lub upieczony miąższ można zmiksować w malakserze lub blenderze, albo przetrzeć przez sito.


Pyszna, rozgrzewająca zupa z dyni

kawałek dyni - około 0,7 – 1 kg 

4 szklanki wywaru warzywnego, duża cebula kawałek korzenia imbiru - 3 cm, 2 łyżki oliwy, świeżo zmielony, czarny pieprz, sól
do dekoracji:garść uprażonych pestek dyni gęsta, kwaśna śmietana lub jogurt - kilka łyżek
Obrać imbir i zetrzeć na tarce. 
Obrać cebulę i pokroić drobno.
Chwilę wszystko smażyć mieszając, po czym zalać wywarem z jarzyn, zagotować, zmniejszyć ogień i przykryć. Gotować na małym ogniu ok. 15 minut 
Po tym czasie dynia powinna być całkiem miękka. 
Następnie całość zmiksować, przyprawić solą i pieprzem.
Dojrzałą dynię przekroić na pół, usunąć włóknisty środek z pestkami, obrać

Miąższ pokroić w kostkę.

W garnku o grubym dnie rozgrzać oliwę i podsmażyć w niej najpierw cebulę, potem dodać imbir, a na końcu dynię. 

Każdą porcję udekorować kleksem śmietany i prażonymi pestkami dyni.

Chipsy z dyni

dynia hokkaido, oliwa z oliwek, ostra papryka w proszku, tymianek, szczypta soli. Dynię obrać i pokroić w cienkie plasterki. Pokropić oliwą i posypać przyprawami.

Piec w piekarniku w temp. 150 st. z termoobiegiem, aż chipsy będą  złoto-brązowe i chrupkie. 

Ciasto drożdżowe z dynią
375 g mąki pszennej (3 szklanki) 1, 5 łyżeczki drożdży instant 1/4 szklanki mleka 1/4 szklanki cukru 2 żółtka 50 g masła 100 g puree z dyni ( ok. 3/4 szklanki) szczypta soli, pół szklanki żurawiny
1 jajko na glazurę ewent. płatki migdałowe do posypania 
Mleko, masło, cukier, sól podgrzać razem w rondelku. Rozpuszczone lekko schłodzić, dodać ubite żółtka, a potem puree dyniowe. Mąkę zmieszać z drożdżami. Całość wymieszać, aż powstanie gładkie ciasto. Dać odpocząć 5 minut, dodać żurawinę i jeszcze raz wyrobić.Odstawić na godzinę do wyrośnięcia, powinno podwoić objętość.Zagnieść ponownie, przełożyć do formy wysmarowanej masłem i wysypanej mąką i jeszcze raz odstawić do wyrośnięcia.Piec w temperaturze 190°C około 35-40 minut do zbrązowienia.

Dynia pieczona z szałwią
kawałek dyni - około 0,7 kg lub dynia hokkaido, 4 łyżki oliwy, garść świeżych liści szałwii, świeżo zmielony, czarny pieprz,sól
Dynię przekroić na pół, usunąć włóknisty środek z pestkami, nie obierać tylko pokroić  w duże, ale cienkie kawałki - tak, jak arbuza. 
Kawałki dyni rozłożyć na blaszce do pieczenia wysmarowanej połową oliwy.
Tak upieczona dynia może służyć jako dodatek do mięs. 
Dynię przełożyć liśćmi szałwi, posypać solą i pieprzem. Spryskać pozostałą oliwą. Piec w piekarniku nagrzanym do 200C około 40 minut, aż dynia będzie po nakłuciu miękka.